Vải Spandex là một loại sợi nhân tạo với đặc tính co giãn tốt. Chất liệu này được ứng dụng rộng rãi trong ngành thời trang, đặc biệt là những trang phục body như đồ thể thao, đồ bơi,... Phổ biến là vậy nhưng vải spandex được tạo ra như thế nào, cách sử dụng ra sao vẫn là thắc mắc của nhiều người. Hãy cùng bài viết tìm câu trả lời ngay nhé.
Khái niệm vải spandex
Vải Spandex là gì?
Spandex là sợi nhân tạo, sản xuất với lý do thay thế cho cao su, hay còn được biết đến tên gọi khác là Lycra, Elastane. Chúng được tạo ra bằng cách kết hợp giữa một polyglycol chuỗi dài với một diisocyanate ngắn trong đó có chứa ít nhất 85% polyurethane. Chính bởi mục đích sản xuất thay thế cao su nên sợi spandex sở hữu độ đàn hồi tuyệt vời, có thể kéo dài đến 500% so với chiều dài ban đầu của chúng.
Loại vải này có thế co giãn gấp 5-8 lần so với kích thước bình thường nên được sử dụng phổ biến cho các trang phục body. Thực tế, vải spandex nguyên chất không được ứng dụng cho ngành may mặc. Thay vào đó, sợi spandex được dệt thành các loại sợi tổng hợp, bán tổng hợp hoặc hữu cơ khác.
Vải spandex có thể kéo giãn 500% mà không bị phá vỡ cấu trúc
Ở mỗi quốc gia, chất liệu lại có những tên gọi khác nhau. Khu vực Bắc Mỹ gọi vải là Spandex, còn người châu Âu lại gọi spandex theo các biến thể “elastane” (tên gọi hóa học của chất vải này): trong đó elastane (Pháp), Elastan (Đức), elastano (Tây Ban Nha), elastam (Ý) và elastaan (Hà Lan).
Lịch sử hình thành và phát triển
Các nhà khoa học ở thời điểm thế chiến thứ II đã nhen nhóm ý tưởng, tìm ra các giải pháp thay thế chất liệu cao su khi nó dần trở nên khan hiếm trên thế giới. Trong chiến tranh, nhu cầu sử dụng cao su rất lớn, các thiết bị xây dựng đều cần chất liệu này. Tuy nhiên, giá thành cao, nguồn cung không đáp ứng đủ nhu cầu là lý do thúc đẩy các nhà nghiên cứu tìm ra chất liệu có thể giải quyết vấn đề trên.
- Năm 1940
1940 đánh dấu thời điểm các nhà khoa học phát minh ra chất liệu đàn hồi với tên gọi... ? Chúng được sản xuất dựa trên sự phát triển đàn hồi của một chuỗi polyme tổng hợp. Sau đó không lâu, các nhà khoa học ở Du Font đã tìm ra polime nylon đầu tiên trên thế giới. Ban đầu chúng còn khá cứng, nên các nhà khoa học phải đàn hồi chúng để đảm bảo tính chất dẻo dai.
- Năm 1952
Các sợi spandex đầu tiên được hình thành và sản xuất dựa trên kết quả từ 1940. Một nhà khoa học tại Đức - Farben Fabriken Bayer - chính là cha đẻ của spandex, và đã giành được bằng sáng chế của Đức vì phát minh này.
- Năm 1962
Nhà khoa học Du Pint kết hợp với công ty cao su Hoa Kỳ để cùng sản xuất ra sợi Spandex. Lycra là tên gọi được ông sử dụng cho chất liệu này cũng như cho thương hiệu của mình. Cho đến nay, đây vẫn là công ty có quy mô lớn nhất, dẫn đầy thế giới về sản xuất sợi spandex và được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp may mặc trên thế giới.
Quy trình sản xuất
Spandex là chất liệu nhân tạo được sản xuất trong phòng thí nghiệm với quy trình khép kín. Ít ai biết rằng, vải spandex cần trải qua 6 bước trước khi thành phẩm:
- Tạo ra prepolymer
Để tạo tiền đề cho sợi spandex, nhà sản xuất sử dụng phương pháp kéo sợi khô, tạo ra 94,5% sợi spandex thành phẩm. Quy trình được gọi là tạo ra sợi prepolymer. Trong quá trình này, để tạo ra prepolymer người ta đã trộn glycon với monomer diisocyanate theo tỷ lệ 1:2
- Tạo dung dịch kéo sợi
Sau khi các sợi prepolymer được tạo ra, chúng sẽ được kết hợp với diamine theo tỷ lệ 1:1 để tạo ra phản ứng hóa học, chuỗi phản ứng này được gọi là mở rộng chuỗi. Kết quả thu được là một dung dịch, sau đó pha với dung môi (DMSc) tạo ra dung dịch kéo sợi. Chất dung môi này làm cho dung dịch loãng hơn, dễ xử lý hơn, sau đó được bơm vào tế bào sản xuất xơ.
- Dùng phương pháp quay sợi
Dung dịch kéo sợi sẽ được bơm vào một máy quay hình trụ để tạo thành sợi spandex, đồng thời gia nhiệt bằng khí nitơ, dung môi hóa học để polymer lỏng phản ứng hóa học, sau đó hình thành các sợi rắn.
- Tạo sợi spandex
Sau khi ra khỏi máy quay sợi, các sợi rắn được hình thành với độ dày và độ dài khác nhau - đây chính là sợi spandex.
- Xử lý sợi
Các sợi spandex được hình thành ở bước trên tiếp tục được bóc tách, ngăn chặn sự bám dính vào nhau bằng chất Magnesi stearat hoặc một polyme khác, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình dệt may. Cuối cùng sợi sẽ được chuyển qua con lăn trên ống chỉ và dệt thành vải.
Spandex sau khi được cuộn thành ống chỉ, chuẩn bị dệt thành vải
- Kiểm tra chất lượng
Bước cuối cùng sau khi sợi spandex hoàn thành và lăn lên ống chỉ là kiểm tra chất lượng. Chúng sẽ được kiểm tra độ co giãn, kích thước tiêu chuẩn, nếu không phù hợp sẽ bị loại bỏ, giữ lại các sợi spandex có chất lượng đồng đều và đạt tiêu chuẩn.
Đặc tính của Spandex
Mỗi chất liệu vải đều sở hữu những đặc tính khác nhau, và vải spandex cũng có những ưu điểm vượt trội, nhanh chóng chinh phục và chiếm lĩnh thị trường.
Ưu điểm
- Khả năng đàn hồi vượt trội
Ra đời với lý do thay thế cao su, vải spandex sở hữu khả năng đàn hồi vượt trội hơn bất cứ chất liệu hiện nay trên thị trường. Loại vải có khả năng đàn hồi, kéo dài từ 5-8 lần so với kích thước ban đầu mà không bị biến dạng hay ảnh hưởng đến tính năng của vải. Thậm chí, vải còn có thể chịu được lực kéo 500% mà không bị rách, giãn hay chảy xệ.
- Không bị nhăn
Thay vì sử dụng nguyên liệu tự nhiên, vải spandex được cấu tạo từ nhiều chất liệu khác nhau, hầu hết là sợi tổng hợp, sợi nhân tạo nên chất vải spandex hoàn toàn không gặp phải tình trạng nhăn nhúm, hay những nếp gấp kém thẩm mỹ như lụa hay cotton.
Sợi spandex còn được dùng để pha trộn với nylon hoặc polyester, để tạo ra chất liệu có bề mặt vải mềm mại, không thô cứng, đồng thời tăng thêm khả năng co giãn, linh hoạt theo từng cơ thể người mặc.
- Độ bền cao
Phương pháp sản xuất định hình nhiệt giúp chất liệu spandex mềm mịn và độ bền bỉ vượt trội. Thực tế, trải qua nhiều lần giặt, chất liệu vải không hề bị xù lông, thô cứng hay bai dão… Khả năng chịu mài mòn tốt nên sử dụng vải spandex không xuất hiện tình trạng thắt nút trên bề mặt vải.
- Có khả năng chống nước
Đặc điểm nổi bật này là điểm cộng của chất liệu được ứng dụng để sản xuất đồ bơi. Chính bởi chất liệu chống nước tốt nên khi mặc đồ bơi làm từ spandex sẽ không bị bó sát, bám dính khó chịu, bên cạnh đó, chúng có rất nhanh khô.
- Không gây kích ứng
Nếu như chất liệu vải có nguồn gốc tự nhiên như lông cừu, lông thỏ đôi khi gây dị ứng với người mặc thì đối với vải spandex, điều này hoàn toàn không xảy ra. Do được làm từ sợi tổng hợp nên bạn hoàn toàn không cảm thấy ngứa ngáy, khó chịu khi mặc trang phục làm từ spandex.
- Chống tĩnh điện
Khác với chất liệu len, vải spandex chống tĩnh điện tốt nên khi mặc không tạo tĩnh điện, bị dính vào người hay có những tiếng ma sát gây khó chịu cho người mặc.
Nhược điểm
- Khả năng thấm hút kém: Với ưu điểm chống nước tối ưu thì vải spandex lại sở hữu nhược điểm là khả năng thấm hút kém nên khi cần giặt, phải ngâm đồ trong một thời gian mới thấm hết nước vào vải.
- Bị hao mòn khi sử dụng thuốc tẩy: Mặc dù có độ bền cao những sợi spandex lại kỵ với các chất tẩy rửa, đặc biệt là những loại tẩy rửa có tính kiềm và độ pH cao. Khi các hóa chất trong thuốc tẩy tiếp xúc với vải spandex sẽ phá hủy kết cấu vả, làm chúng bị bai dão, nhanh hư hỏng, hao mòn.
Phân loại
Trên thực tế, không có sản phẩm nào sử dụng 1005 sợi spandex vì giá thành rất đắt, khó ứng dụng rộng rãi trên thị trường. Chính vì thế, các nhà sản xuất đã pha trộn thêm các sợi khác để giảm chi phí cũng như tăng thêm tính năng cho vải. Một số chất liệu spandex phổ biến hiện nay có thể kể đến:
Spandex pha cotton
Ngay từ tên gọi chắc hẳn bạn đã biết chất liệu này là sự kết hợp giữa sợi spandex và sợi cotton. Vì được làm từ hai sợi khác nhau nên spandex pha cotton sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội của cả hai như khả năng co giãn, bề mặt mềm mại, không gây kích ứng, đồng thời khả năng thấm hút cũng cải thiện rõ rệt khi được pha trộn thêm sợi cotton.
Quần áo thể thao sử dụng cotton spandex
Chất liệu này sử dụng phổ biến để may áo phông, trang phục có tính co giãn như quần áo thể thao. Cách giặt và bảo quản chất liệu này cũng khá đơn giản.
Poly spandex
Poly Spandex hay nylon spandex được nhiều người biết đến với cái tên thân thuộc là thun lạnh. Ưu điểm của chất liệu này là bề mặt vải bóng mượt, mềm mịn, khả năng co giãn tốt. Vải poly spandex rất dễ giặt, độ bền cao, giữ form tốt, không bị mất đi tính năng ban đầu và mang đến sự thoải mái cho người mặc.
Đồ thể thao làm từ poly spandex co giãn tốt lại không bám dính
Vải len Spandex
Sự kết hợp hoàn hảo giữa len và spandex giúp chất liệu tăng thêm độ bền và độ co giãn cho vải. Chất liệu được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực may mặc như áo khoác, áo len dày với mục đích giữ ấm cho cơ thể. Thêm vào đó, một đặc điểm vượt trội của chất vải này là không tạo ra mùi hôi khi cơ thể toát mồ hôi nhiều, vì thế những người thường xuyên hoạt động ngoài trời rất ưa chuộng chất vải len spandex.
Vải len spandex là chất liệu tuyệt vời cho mùa đông
Ứng dụng
Spandex sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội hơn các chất liệu khác nên như một lẽ tất nhiên, chúng được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, nổi bật nhất vẫn là may mặc. Vải spandex thường được lựa chọn để sản xuất các loại trang phục khác nhau như trang phục thể thao, quần áo body, quần trượt tuyết, quần legging,...
Ứng dụng phổ biến nhất của spandex là sản xuất trang phục thể thao, đồ bơi
Tính năng chống thấm nước tốt là điểm cộng để spandex trở thành chất liệu phổ biến sản xuất trang phục bơi như quần áo đi biển, quần áo bơi cho nam, nữ với thời gian khô nhanh chóng. Bên cạnh đó, độ co giãn của chất liệu giúp người mặc luôn cảm thấy thoải mái mỗi khi bơi lặn hay vận động dưới nước, không bị ôm sát khó chịu.
Ngoài ứng dụng trong ngành thời trang, spandex cũng được sử dụng trong một số lĩnh vực như làm thắt lưng, vỏ bọc ghế hay sản xuất niềng răng chỉnh hình.
Spandex sử dụng làm vải bọc ghế sofa
Găng tay bảo hộ làm bằng vải spandex co giãn
Những điều cần lưu ý khi mua quần áo làm bằng vải spandex
Phù hợp cho trang phục thể thao, ngoài trời
Chất liệu spandex là lựa chọn lý tưởng cho trang phục bơi lội, trang phục thể thao dụng cụ với những tính năng nổi bật: hỗ trợ bổ sung, ôm sát cơ thể, tăng khả năng di chuyển cho người mặc.
Không nên chọn vải spandex 100%
Như đã đề cập phía trên, vải spandex 100% có giá thành cao, vì thế nhà sản xuất vải thường pha trộn spandex với các sợi vải khác để giảm giá thành. Bên cạnh đó, khi kết hợp với các sợi vải khác như sợi cotton sẽ làm chất liệu vải mềm mại hơn, chống nhăn, chống co rút và quy trình làm sạch cũng nhanh chóng, dễ dàng hơn.
Có nhiều lựa chọn màu sắc và thiết kế
Nếu bạn nghĩ trang phục thể thao không đa dạng thì bạn chưa biết đến chất liệu spandex với màu sắc và thiết kế mới lạ. Hay bạn đang tìm kiếm những bộ trang phục bó sát thời trang nhất, đừng bỏ qua chất liệu spandex nhé.
Cẩn thận khi lựa chọn size quần áo
Sở hữu độ co giãn cao nên khi lựa chọn quần áo từ chất liệu spandex, bạn nên thử đồ trước khi mua, Với những bạn có thân hình nhỏ nên chọn size nhỏ hơn với kích cỡ thông thường. Còn với những bạn có thân hình mập mạp nên chọn size lớn hơn bình thường.
Không sấy khô quần áo trong máy sấy
Khả năng chịu nhiệt của spandex không cao nên bạn không nên cho quần áo vào máy sấy vi chúng có thể làm giảm chất lượng vải, giảm độ bền của quần áo.
Cách vệ sinh và bảo quản
Hướng dẫn vệ sinh vải spandex đúng cách
Mặc dù các chất liệu spandex ngày nay đã được pha trộn thêm với các chất vải khác nhưng bạn cũng cần quan tâm đến một số cách vệ sinh và bảo quản vải spandex dưới đây để tăng độ bền cho vải:
- Nên giặt bằng tay với nước ẩm, sử dụng chất tẩy rửa nhẹ, không đổ trực tiếp chất tẩy rửa lên sản phẩm.
- Không nên vắt mạnh trong quá trình giặt
- Không sử dụng máy sấy mà nên phơi khô ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp
- Hạn chế là/ủi. Nếu cần thiết có thể là, ủi ở nhiệt độ thấp và là trên mặt trái của vải
- Đối với đồ bơi được làm bằng vải spandex bạn nên giặt bằng nước thường, nên ngâm đồ trước khi giặt 30 phút.
Với những thông tin hữu ích trên đây, bài viết hi vọng đã giúp bạn hiểu rõ hơn chất liệu vải spandex. Sau khi xem xét các yếu tố trên, có nhiều lý do để tin rằng spandex có lẽ là một trong những lựa chọn tốt nhất cho tất cả những ai đang tìm kiếm trang phục thể thao, đồ bơi và các mặt hàng khác. Tuy nhiên, loại vải này cũng có một số nhược điểm nhỏ, vì vậy bạn nên cân nhắc vải spandex pha trộn phù hợp với nhu cầu của bạn.
